رشته مدیریت کسب و کار MBA

مقدمه

توسعه بر مبنای هر کدام از الگو های موجود، بدون توجه و در اختیار گرفتن یک فرآیند برنامه ریزی شده و مدیریت شده امری محال و غیر ممکن است. بهینه سازی استانداردهای زندگی در جامعه و کار در سازمان مستلزم بهبود و ارتقاء کیفیت مدیریت در سازمان های اقتصادی و اجتماعی است. و برای رسیدن به چنین موقعیتی ناچار از بهینه سازی و اصلاح ساختار بینشی، دانشی و عملی در مقوله مدیریت هستیم تا بتوانیم بهره وری را افزایش دهیم و از ظرفیت ها، فرصت ها و امکانات موجود کالا و خدمات بیشتری را تولید نماییم و موقعیت های اقتصادی بیشتر و بهتری را برای کشور یا سازمان خود فراهم سازیم.

الگوی توسعه بر مبنای دانایی محوری در سال های اخیر به عنوان الگوی برتر دنیا شناخته شده است و بیشتر کشورها سعی می کنند با شناسایی این الگو آن را پیاده سازی کنند. آنچه که در مدیریت کلان یک کشور و یا سازمان نسبت به مقوله دانایی محوری بیش از هر چیز خودنمایی می کند توانایی به کار گیری و بهره وری از دانش به عنوان اصلی ترین سرمایه ملی و سازمانی است. با رسیدن به این بینش با مقوله جدیدی به نام مدیریت دانش مواجه خواهیم بود با توجه به رسالت اصلی سازمان ها که بر مبنای توسعه کسب و کار و توسعه اقتصادی است مدیران ارشد سازمان ها وظیفه دارند میان دو مقوله مدیریت دانش سازمان و اقتصاد رابطه مناسبی را پیدا کنند. به عبارت بهتر مدیران باید بتوانند با دارایی های موجود خود بهترین راه حل های ممکن که منجر به موفقیت های اقتصادی می شود را پیدا کنند و در بازار رقابتی از حداقل فرصت ها، حداکثر موفقیت ها را بسازند.

رسیدن به چنین جایگاهی نیاز به در اختیار داشتن مدیرانی آینده نگر، دقیق و کاردان، برنامه ریز و فرصت شناس و شجاع دارد. رشته MBA به عنوان یک رشته عام می تواند زمینه ای را برای پرورش چنین روحیه و نگرشی را در افراد با تخصص های پایه ای مختلف فراهم آورد و آنها را برای مدیریت تخصصی با شاخصهای ذکر شده آماده سازد.

متاسفانه در کشور ما به علت جو مدرک گرایی هنوز دیدگاه روشنی نسبت به خیلی از رشته های مقطع کارشناسی وجود ندارد و بسیاری از افراد پس صرفاً به دلایلی غیر از علاقه شخصی وارد رشته تحصیلی خود می شوند اما این فرهنگ را حداقل در مقطع کارشناسی ارشد می توان تغییر داد و با ایجاد شناخت درست در افراد به انها فرصت داد رشته مورد علاقه و کارایی را دنبال کنند.

ام بی ای هم جزو آن دسته رشته هایی است که علی رغم گذشت چند سال از عمر تدریس آن در ایران هنوز به طور کامل شناخته نشده است و اکثر افراد بدون داشتن اطلاعات کافی و آگاهی از توانایی های خود وقت خود را صرف شرکت در کنکور این رشته می کنند اما نتیجه مطلوب را حاصل نمی کنند ما در این مقاله سعی می کنیم اطلاعات پایه ای مختلفی را به علاقه مندان این رشته ارائه کنیم تا با دید روشن تری اقدام به صرف هزینه و وقت خود برای ورود و ادامه تحصیل در آن نمایند.


تاریخچه MBA

قدمتMBA در دنیا به حدود 100 سال می رسد اولین تلاش ها برای راه اندازی این رشته در آمریکا و همراه با تغییر و تحولات صنعتی و بینش های جدید مدیریتی رخ داده است و بنا بر نقل قول های موجود در Wharton BusinessSchool وابسته به دانشگاه پنسیلوانیا متولد شده باشد. گسترش سریع این رشته در سالهای دهه 60و 70 میلادی منجر به این شد که در ایران نیز در دهه 70 میلادی مرکزی تحت عنوان ICMS و با همکاری دانشگاه هاروارد راه اندازی شود که متاسفانه بعد از انقلاب مورد بی توجهی قرار گرفت و منحل گردید. دومین گام در این راستا توسط سازمان مدیریت صنعتی برداشته شد که در اواخر دهه 60 شمسی اقدام به راه اندازی دوره مدیریت اجرایی (Executive MBA) EMBA نمود لیکن به دلیل عدم تبلیغات مناسب و نیز شرایط دشوار ورود جای چندانی در میان فارغ التحصیلان جدید باز نکرد. سرانجام در اول دهه 80 شمسی دانشگاه صنعتی شریف به اتکای وجهه منحصر به فرد خود اقدام به راه اندازی این رشته با توجه به نیاز شدید کشور نمود. علی رغم این تلاشها، هنوز تا رسیدن به کشورهای توسعه یافته و حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه راه درازی در پیش رو داریم. در حالی که MBA امروزه یکی از معیارهای رشد کشورها محسوب می شود، در سنگاپور با 4 میلیون نفر جمعیت حدود 30 دوره MBA و در آمریکا 700 دوره وجود دارند در ایران تعداد دوره ها و ظرفیت های مورد پذیرش و شرایط بسیار محدود و دشوار است.


MBA چیست؟

رشته تحصیلی MBA چندسالی است که در دانشگاه های ایران تدریس می شود و اخیراً نیز با استقبال بسیار خوبی مواجه شده است. MBA مخفف عبارت Master of Business Administrator می باشد و دارای گرایش های متعددی می باشد که دانشجویان در سال دوم تحصیل می توانند گرایش مورد نظر خود را برای ادامه تحصیل در این رشته برگزینند. MBA یکی از پرطرفدارترین و پر سود ترین رشته های تحصیلی است و برای تحصیل در آن شما با هر مدرک لیسانسی می توانید در آزمون های مربوطه ثبت نام کنید.

رشته MBA به دلیل تفاوت های ماهیتی از ظاهر آسان و جذابی نسبت به سایر رشته های برخوردار است ولی در عمل برای موفقیت در کنکور و تحصیل در آن نیازمند توانمندی های هوشی و ذاتی خواهید بود که می تواند تضمین کننده موفقیت یا شکست شما در این رشته باشد.

رشته MBA درکنکور سراسری کارشناسی ارشد ایران جزو رشته هایی قرار گرفته که افراد می توانند بدون توجه به مدرک تحصیلی دوره کارشناسی خود به عنوان انتخاب دوم (52 رشته در این دسته قرار دارند) گزینش نمایند.

دوره کارشناسی ارشد MBA سومین مدرک در مدیریت کسب و کار به حساب می آید و اساساً برای ایجاد مهارت های مدیریتی در مهندسان رشته های مختلف به کار می رود.


تعریف

رشته MBA یا کارشناسی ارشد مدیریت حرفه ای بازرگانی چنانچه از نامش پیداست تنها مدیریت بازرگانی نیست. از آنجا که در ایران آموزش مدیریت به شاخه هایی نظیر بازرگانی، صنعتی و دولتی تقسیم می شود برای اکثر متقاضیان این گمان پیش می آید که MBA تنها در برگیرنده مباحث مدیریت بازرگانی است و به طور مثال برای مدیریت صنعتی باید به سراغ رشته دیگری رفت در حالی که این تصور کاملا اشتباه است.

MBA مدیریت Business است و Business یعنی کلیه عملیاتی که از تولید تا فروش و خدمات پس از فروش کالا یا خدمات را شامل می شود و به صورت مکرر اتفاق می افتد.

برای رشته MBA حدود 30 گرایش مختلف در کشورهای مختلف تعریف شده است. اما چهار گرایش اصلی این رشته که تقریبا در همه دانشگاه ها تدریس می شوند به شرح زیر است:

1- بازاریابی و مدیریت فروش ( Marketing )

2- مدیریت مالی و مدیریت موسسات مالی ( Finance )

3- مدیریت تولید و سیستمهای تولید و پروژه ( Operation )

4- مدیریت منابع انسانی ( Human Resources )

 

البته در ایران در حال حاضر رشته MBA شامل 13 گرایش به شرح زیر می شود:

1-عمومی ، 2-استراتژی ، 3-بازاریابی ، 4-خدمات ، 5-رفتار سازمانی و منابع انسانی ، 6-سازمان های پروزه محور ، 7-سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات ، 8-عملیات و زنجیره تأمین ، 9-فناوری، 10-کارآفرینی ، 11-کسب و کار بین المللی ، 12-مالی ، 13-نواوری و توسعه محصول و خدمت


متاسفانه امروزه بسیاری بدون توجه به محتوای MBA آن را با نام مدیریت سازمان می شناسند و تنها به بخش بسیار کوچکی از اهدافی که در این دوره بررسی می شود می پردازند. اگر بخواهیم تعریفی دقیقتر از اهداف MBA داشته باشیم باید توجه داشت که هدف این دوره پذیرش فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی در رشته های مختلف به خصوص رشته های فنی و مهندسی و پرورش افرادی است که قادر باشند در زمینه های ذیل انجام وظیفه نمایند:

1. اداره و راهبری مؤثر و کارآمد سازمان یا یک بخش تخصصی از آن نظیر بخش های تولیدی، بازاریابی و فروش، اطلاعات و مالی

2. ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان

3. طراحی، هدایت و رهبری تحول در کل سازمان پس از کسب تجارب عملی در مدیریت

4. کارآفرینی با ایجاد فعالیت های جدید در درون سازمان و یا ایجاد سازمانهای جدید

5. ارائه خدمات مشاوره ای و مطالعاتی در زمینه های مزبور به مدیران سازمانهای اقتصادی و اجتماعی

افرادیکه در این دوره پذیرفته می شوند، حداقل دوره کارشناسی را در یکی از رشته های دانشگاهی گذرانده و با حوزه تخصصی دوره کارشناسی آشنائی پیدا کرده اند. این افراد پس از فرا گرفتن دانش مدیریت و تمرین مهارتهای مدیریتی در این دوره، نیروهای ارزنده ای خواهند شد که می توانند با ترکیب دانش تخصصی و مدیریتی خود در جهت تحقق هدفهای بالا نقش مهمی در بهبود مدیریت جامعه ایفا نمایند.


هدف از فراگیری MBA

بگذارید این موضوع را با مثالی باز کنیم. شما حتما با نام آقای قلمچی دارنده بزرگترین مرکز آموزش کنکور آشنا هستید. قلمچی تا ده سال پیش یک دبیر ساده ریاضی و فیزیک بود که گاهی اوقات در ساعات فراغت از مدرسه به تدریس خصوصی می پرداخت اما امروز با در آمد سالانه حدود 4 میلیارد تومان یکی از مشهورترین و پر درامد ترین افراد ایران است که نحوه درآمدش هم کاملا آشکار است و اتفاقا مردم با میل و رقبت حاضر هستند به موسسه او پول بپردازند سوالی که مطرح می شود این است که چطور این اتفاق می افتد ؟چرا از میان این همه دبیر فقط یک نفر می تواند تا این حد موفق عمل کند؟در واقع کار MBA همین است ام بی ای به شما به عنوان یک فرد عادی در هر تخصص و دانشی امکان می دهد تا ذهن خود را متوجه خلاء ها , نیازها, شکاف ها و کمبودهای بازار کنید و بر اساس تکنیک ها و تاکتیک هایی که بازار و کسب و کار شما می طلبد بهترین راه برای توسعه کسب و کار خود را پیدا کنید و سهم خود را از بازار افزایش دهید. مثالهایی ایرانی و خارجی از این دست بسیار هستند هایدا بزرگترین Fast food زنجیره ای در ابتدا فقط یک ساندویچی ساده بود اما از همان ابتدا ایده ای بزرگ بود و یا eBay یک سایت معمولی بود ولی هم اکنون یکی از پر سود ترین سایت های اینترنتی دنیاست.


MBA تا حد کمی به شما می آموزد که در ایجاد یا توسعه یک کسب و کار چگونه اولین باشید اما تا حد بسیاری به شما یاد می دهد چگونه در کسب و کار خود و در بازار رقابتی بهترین باشید. MBA به شما آموزش می دهد تا قادر به اداره و راهبری موثر و کارآمد سازمان یا یک بخش تخصصی از آن نظیر بخش های تولیدی، بازاریابی و فروش، اطلاعات و مالی باشید. بتوانید در بخش تخصصی سازمان خود ایجاد تحول کنید و یا بر اساس تخصص خود راه حل های مناسبی را به صورت مشاوره در اختیار بخش های مختلف یک سازمان بگذارید. MBA به شما کمک می کند با فراگیری تجارب علمی مدیریت فرآیند تحول سازمان را طراحی، هدایت و رهبری کنید.MBA قصد دارد از خلاقیت و توانایی شما برای کارآفرینی و ایجاد فعالیت های جدید در درون سازمان استفاده کند و در نتیجه آن زمینه توسعه کسب و کار را فراهم آورد، رسیدن به توانایی لازم برای ارائه خدمات مشاوره ای و مطالعاتی در زمینه های مختلف به مدیران سازمانها از جمله دیگر اهداف این رشته است.این اهداف تقریباً در تمام جهان یکسان هستند. به عنوان نمونه (Harvard Business School (HBS که یکی از معتبر ترین Business School های جهان می باشد،هدف دوره و قابلیتهای مورد نظر فارغ التحصیلان خود را به شرح زیر می داند:

 

1- A transformational experience for students who will go on to change the lives of those around them
2- Builds a foundation for a life time of leadership
3- Developing abilities to look beyond the present, envisioning what might be and how to accomplish it


مدیریت اجرایی (Executive MBA) چیست؟

مدیریت اجرایی یا EMBA در ابتدا برای مدیران ارشد توسط دانشگاه شیکاگو در سال 1943 راه اندازی شد ولی امروزه توسط دانشگاههای مختلفی در سراسر دنیا ارائه می شود.
مدیرت اجرایی در واقع شاخه ای از MBA است که به صورت پاره وقت آموزش داده می شود. اما متاسفانه تمایز بین مدیریت اجرایی و MBA برای مردم جا نیافتاده است. رشته مدیریت اجرایی مناسب حال افرادی است که ترجیح می دهند بدون ایجاد وقفه در برنامه های کاری خود و ضمن کسب تجربه های کاری به تحصیل در زمینه های مدیریتی نیز بپردازند. بر خلاف MBA این افراد موقعیت های بهتری برای تجربه و تحصیل توامان دارند.
برنامه دوره کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی شامل سه بخش: دروس پیشنیاز (22 واحد) ، دروس اختصاصی (22 واحد) و دروس اختیاری و تحقیق ( 10 واحد) ، بهشرح زیر است


محدوده MBA

برنامه های آموزشی MBA دانشجویان را در مقابل موضوعات مختلفی همچون علوم اقتصاد، رفتارهای سازمانی، بازاریابی، حسابداری، سرمایه گذاری، استراتژی، کسب و کارهای بین المللی، مدیریت فناوری اطلاعات و سیاست گذاری دولتی قرار می دهد.

در مدل قدیمی MBA آمریکا، دانشجویان محدوده وسیعی از این مباحث را به عنوان برنامه سال اول تحصیل خود می خواندند و سپس در سال دوم گرایش مورد نظر خود را به صورت تخصصی دنبال می کردند.

در سایر نقاط دنیا معمولاً این دوره ها کوتاه تر هستند مثلا در اروپا این دوره ها در حدود 11 الی 16 ماه به طول می انجامند.


آینده شغلی

اگر می خواهید خود را قانع کنید که چرا باید MBA را انتخاب کنید، کار دشواری نخواهید داشت. جایگاه MBA در دنیای امروز امکان ادامه تحصیل در برترین دانشگاههای داخل و خارج را در اختیار شما رار خواهد داد. در صورتی که زمینه شغلی مد نظر شما باشد، با توجه به اینکه این رشته بسیار نوپاست و با استقبال شدید سازمانها نیز مواجه شده است می توان بازار کار بکر و دست نخورده آن نظر داشت، هرچند در آمریکا علی رغم سابقه 80 ساله هنوز بازار کار بسیار وسیعی در اختیار فارغ التحصیلان قرار دارد. در ایران نیز آمارهای فعلی نشان از تضمین شغل در آینده دارد. MBA قابلیتهای شما را ورای تخصصی که اکنون دارید توسعه خواهد داد و شما را به شخصی مبدل خواهد کرد که هیچ سازمانی قادرنخواهد بود به راحتی از روی تخصص شما عبور کند. این نکته که قادر هستید MBA را به عنوان رشته دوم همراه با رشته اصلی خود امتحان دهید نیز قابل توجه است. هرچند MBA ارزشی ورای رشته های تخصصی و فنی در دنیای امروز دارد.


بازار کار MBA

اگر به بازار کار MBA در ایران نظر بی افکنیم ایران حداقل تا 10 سال آینده نیازمند متخصصین این رشته خواهد بود این پیش بینی با توجه به تراکم زیاد مهاجرت فارغ التحصیلان این رشته از کشور برای کار یا ادامه تحصیل در خارج کشور و نیاز شدید سازمان های بزرگ و اقتصادی و شرکت های دولتی و خصوصی که تعدادشان کم هم نیست بسیار با وسواس صورت گرفته است.

اما بازار کار MBA در خارج از کشور نیز از جایگاه مطلوبی برخوردار است و کشورهای آمریکا و کانادا در جذب متخصصین این رشته درنگ نمی کنند.

از خاطر نبرید که بسیاری از دانشجویان این رشته از همان ابتدای تحصیل دعوت به کار می شوند.